Cmentarz nr 65 - Małastów
Opis dotyczy stanu na rok 2004.
Cmentarz ten projektował Hans Mayr, w założeniu leżał on na granicy lasu w miejscu eksponowanym i widocznym z drogi. Obecnie nie jest widoczny, ale łatwo do niego trafić dzięki wyznakowaniu szlaku dojściowego (znaki czarno-białe). Na cmentarzu tym spoczywa 111 żołnierzy austro – węgierskich i 15 rosyjskich. Cmentarz remontowany w latach 2003 – 2004. Jeśli chodzi o elementy architektoniczne (z wyjątkiem drewnianego krzyża) starannie. Odtworzono mur cmentarza wraz z masywnymi pylonami w górnych wewnętrznych narożach oraz bramkę. Jednakże pole grobowe jest jednym z najgorzej wykonanych w ostatnich latach. Widać że remontujący dysponowali np. spisem poległych gdyż wszystkie nazwiska są zgodne z tym spisem jednakże całe pole grobowe wykonali w większości niezgodnie z pierwotnym układem i numeracją grobów.
Błędy popełnione podczas remontu: Opis dotyczy stanu zaraz po remoncie być może błędy zostały poprawione
1. Z terenu cmentarza usunięto oryginalne nagrobki bez zaznaczania ich położenia w terenem celem ustawienia ich we właściwych miejscach. W związku z tym nowo ustawione nagrobki są "wymieszane" w stosunku do pierwotnego rozmieszczenia.
2. W czasie wykonywania renowacji pominięto całkowicie wykonanie nagrobków na grobach nr 8 i 16 z planu archiwalnego cmentarza (groby w skrajnych, górnych narożnikach) co automatycznie spowodowało konieczność „przypasowywania” przez wykonawcę tabliczek do przypadkowych grobów lub grobów ze zbliżoną ilością pochowanych. Skutkiem takiego działania jest (z wyjątkiem 3 przypadków kiedy tabliczka znajduje się na właściwym nagrobku) całkowicie prawie przypadkowe umieszczenie tabliczek na postumentach. Nazwiska ze spisu poległych wraz z numerami grobów (opublikowanego w 1999 r. przez J. Drogomira w książce „Polegli w Galicji Zachodniej 1914 – 1915 (1918) „ , t. 1, str. 378 – 379, plan cmentarza s. 380) należało przypisać w sposób pokazany na rysunku (zamieszczonym z lewej strony) zielonymi cyframi. W rzeczywistości nazwiska z tabliczek (przypadkowo umieszczonych) odpowiadają grobom ze spisu z numerami zaznaczonymi na czerwono. O ile numeracja zielona (zgodna ze spisem poległych) jest ciągła i systematyczna o tyle tabliczki jak widać z cyfr czerwonych zostały umieszczone zupełnie przypadkowo.
3. Nie wykonano krzyży nagrobnych dla pochowanych z armii rosyjskiej – były to niewielkie dwuramienne krzyżyki żeliwne ze zwieszoną przez górne ramię girlandą liści bluszczu. Wobec nie wykonania krzyży nagrobnych w tej formie wykonawcy zdecydowali się na umieszczenie tabliczek informujących o pochowanych żołnierzach rosyjskich na postumentach krzyży przeznaczonych na groby żołnierzy armii austro – węgierskiej. Dało to zupełnie absurdalny efekt który ilustruje zdjęcie obok.
4. Do nagrobków z pierwszego rzędu grobów od wejścia na cmentarz wykonano krzyże w projektu Jana Szczepkowskiego, żeliwne odlewane, z kolistą glorią na skrzyżowaniu ramion. Normalnie (na wszystkich cmentarzach przed tego rodzaju remontami) gloria ta służyła do zamocowania okrągłej tabliczki imiennej. Na całym cmentarzu tabliczki wykonano jednak w formie owalnej, przewidzianej pierwotnie na postumenty krzyży nagrobnych , tak więc przy tych krzyżach tabliczki nieprawidłowo zamocowano na postumentach. Oryginalne postumenty pod te krzyże nie miały otworów do zamocowania tabliczek w przeciwieństwie do postumentów krzyży pozostałych typów (typu "Hans Mayr 1915" i "małego rosyjskiego").
5. Krzyż pomnikowy (pierwotnie projektu Hansa Mayra) wykonano niezgodnie z proporcjami przewidzianymi przez projektanta, używając do wykonania drewna świeżego co spowodowało wzdłużne pęknięcie belki głównej krzyża o szerokości do 4 - 5 cm, na długości od podstawy krzyża do belki poprzecznej. Pęknięcie zostało zamaskowane przy użyciu brązowego silikonu. Wykonanie krzyża w ten sposób skutkować będzie jego nietrwałością i zniszczeniem w przeciągu kilku następnych lat.
„Powyższy tekst autorstwa Mirosława Łopaty pochodzi ze strony
www.cmentarze.gorlice.net.pl” Zapraszam na stronę autora.